بررسی وضعیت اکوتوریسم (طبیعت‌گردی) در ایران

بررسی وضعیت اکوتوریسم (طبیعت‌گردی) در ایران

تهیه و تدوین:  الهه سلیمانی ،سعید مقیسه

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
دفتر مطالعات زیربنایی
چکیده :
اکوتوریسم سفری است مسئولانه به مناطق طبیعی با ملاحظه محیط زیست که موجب افزایش درآمد و بهبود کیفیت زندگی مردم محلی می‌شود. در دو دهه اخیر رشد فعالیت‌های اکوتوریسم در سرتاسر جهان بسیار گسترده و چشمگیر بوده است. به‌طوری که انتظار می‌رود تا پایان سال 2010 نیمی از گردشگران متعلق به بخش اکوتوریسم باشند. ایران به‌لحاظ ماهیت زیست‌محیطی، منابع مهم طبیعی، جغرافیای اقلیمی و تنوع زیستی دارای بهترین زمینه برای جذب اکوتوریست‌ها در سطوح ملی و بین‌المللی بوده و به‌دلیل تنوع جاذبه‌های طبیعی و تاریخی رتبه پنجم و به‌لحاظ تنوع اقلیمی رتبه دوم را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است. با این وصف از نظر جذب گردشگر در میان کشورهای جهان جایگاه هشتادم را داراست و میانگین درآمد سهم ایران از درآمد صنعت گردشگری جهان چهارصدم درصد (04/0) است. براساس آمارهای اعلام شده طی سال‌های گذشته از مجموع گردشگران وارد شده به ایران تنها 2/2 درصد آنها اکوتوریست بوده‌اند. بنابراین مشخص است که اکوتوریسم سهم ‌اندکی در اقتصاد ملی کشور دارد. متأسفانه علیرغم وجود پتانسیل‌های بالقوه در طبیعت، مسئولین ذیربط ازجمله سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سازمان حفاظت از محیط زیست فرصت‌های بهره‌برداری مطلوب از منابع و ذخایر زیست‌محیطی را یکی پس از دیگری از دست می‌دهند. علی‌ایحال با توجه به تنوع اقلیمی و زیست‌محیطی ایران و به‌رغم وجود مسائلی همچون محدودیت گردشگری فرهنگی و نبود زمینه اجتماعی لازم برای توسعه گردشگری در ایران، توان توسعه اکوتوریسم کشور بسیار افزون‌تر از دیگر بخش‌های گردشگری است. بنابراین باید با ایجاد و فراهم‌سازی زمینه‌های توسعه این صنعت نو پا به بهترین نحو از کلیه پتانسیل‌های موجود در کشور برای جذب اکوتوریست‌های داخلی و خارجی استفاده کرد. لینک مطلب

بررسی وضعیت کشاورزی ارگانیک در ایران

بررسی وضعیت کشاورزی ارگانیک در ایران

تهیه و تدوین: سعید مقیسه

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی

دفتر مطالعات زیربنایی

چکیده :

کشاورزی ارگانیک یک سامانه مدیریت تولیدی جامع‌نگر است که موجب بهبود سلامت کشت‌بوم از طریق حفظ و تقویت تنوع زیستی، چرخه‌های زیستی و فعالیت زیستی خاک می‌شود. در این سامانه استفاده از عملیات مدیریتی به جای نهاده‌های خارجی و در نظر گرفتن شرایط اقلیمی منطقه‌ای و کاربرد روش‌های سازگار با محیط تأکید می‌شود که در آن برای بروز کارکردهای سامانه از روش‌های مکانیکی، زیستی و زراعی استفاده می‌شود و کاربرد مواد شیمایی در آن جایی ندارد. بنابراین با توجه به ظرفیت‌ها (اقلیم‌های مختلف آب و هوایی و تنوع بالای محصولات زراعی و دامی) و توانمندی‌های فراوانی که در کشور ما وجود دارد امکان کشت محصولات ارگانیک به‌صورت گسترده در کشور وجود دارد.
براساس اعلام رسمی مؤسسه تحقیقات کشاورزی ارگانیک  در سال 2007 حدود 15 هزار هکتار اراضی تحت پوشش کشاورزی ارگانیک در ایران ثبت شده است. از تعداد 66 محصول کشاورزی کشور تعدادی از این محصولات به‌صورت ارگانیک تولید می‌شوند که از مهمترین آنها می‌توان به انجیر، خرما، پسته، بادام، گیاهان دارویی، انار و فرآورده‌های حاصله ازجمله (روغن دانه انار، کنسانتره انار)، گلاب، روغن گل، گل خشک، شیرین‌بیان، زعفران اشاره کرد. همچنین برخی از تولیدات عشایری و تعدادی از گیاهان دارویی و گیاهان غیرزراعی در عرصه‌های طبیعی با مصرف خوراکی مانند زرشک، زغال‌اخته و پسته وحشی را نیز باید جزء این گروه محصولات به حساب آورد. هرچند در سال‌های اخیر اقداماتی در جهت حمایت و تولید محصولات ارگانیک صورت گرفته ولی سرعت پیشرفت آن چشمگیر نبوده و علیرغم پتانسیل‌های بالقوه موجود در کشور رشد چندانی در سطح زیرکشت، عملکرد، تولید و حتی مصرف این محصولات به‌وجود نیامده است.
از دلایل مهم بی‌توجهی به کشاورزی ارگانیک در ایران، افزایش جمعیت و تصمیم سیاستگذاران بر تولید هرچه بیشتر برای دستیابی به امنیت غذایی و فدا کردن کیفیت برای رسیدن به کمیت است. ازسوی دیگر عدم استقبال کشاورزان از تولید محصولات ارگانیک به‌دلیل کاهش احتمالی عملکرد محصول در واحد سطح و در نتیجه کاهش درآمد بوده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد برای رسیدن به وضعیت مطلوب در زمینه تأمین مواد غذایی لازم کشور باید 300 تا 400 هزار هکتار زمین کشاورزی را زیر کشت محصولات ارگانیک برد. هرچند در برنامه پنجم توسعه پیش‏بینی شده 25 درصد معادل چهار میلیون هکتار از اراضی زراعی و باغی تحت پوشش تولید محصولات ارگانیک قرار‏ گیرند. در هر صورت باید امیدوار بود که با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح توسعه کشت ارگانیک، سهم قابل توجهی از محصولات کشاورزی کشور به‌صورت ارگانیک تولید و به جهان عرضه شود. لینک مطلب

تولید، تجارت و صادرات گیاهان دارویی

تولید، تجارت و صادرات گیاهان دارویی

تهیه و تدوین:  سعید مقیسه ،الهه سلیمانی

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی
دفتر مطالعات زیربنایی

چکیده :

تنوع اقلیمی ایران و به‌تبع آن پوشش متنوع گیاهی ظرفیت بسیار گستردهای را برای ورود ایران به عرصه تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی و داروهای گیاهی فراهم کرده است با این وصف بهرغم وجود قابلیت‌های فراوان در زمینه تولید گیاهان دارویی، چنین به‌نظر می‌رسد که هنوز از ظرفیت‌های موجود در کشور به خوبی بهره‌برداری نشده و ایران فاقد آمادگیهای لازم برای حضور در بازارهای جهانی است و سهم کمتر از ۲ درصدی کشور از تجارت جهانی این بخش، دلیلی بر این مدعاست. از آنجا که درصد قابل توجهی از گیاهان دارویی ایران در عرصه طبیعت روییده و جزء ذخایر طبیعی هستند برداشت بی‌رویه آنها به‌دلیل سودآوری‌های کلان اقتصادی، مشکلات و مسائل ناگواری را در روند بقا و رشد این منابع به‌وجود آورده و در مواردی تنوع زیستی منطقه را با خطر نابودی مواجه کرده است. درحال حاضر بیش از 50 گونه گیاه دارویی در ایران کشت می‌شود که این میزان در مقایسه با کشوری نظیر چین با 200 گونه زیرکشت، رقم بسیار اندکی است. سرانه مصرف گیاهان دارویی در کشور نیز 4/0 کیلوگرم است که بسیار کمتر از سرانه مصرف داروهای شیمیایی برای هر فرد ایرانی است و بی‌شک این وضعیت تهدیدی جدی برای سلامت جامعه به‌حساب می‌آید. ازسوی دیگر تولید گیاهان دارویی در سال‌های اخیر از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده و با سطح تولید کنونی و سرانه مصرف گیاهان دارویی در ایران، نه تنها این مقدار تولید تأمین‌کننده نیاز داخلی نیست، بلکه امکان صادرات آن نیز بسیار ناچیز است. در همین حال در سال‌های اخیر روند تجارت گیاهان دارویی ایران افت محسوسی داشته است. ناچیز بودن حجم صادرات گیاهان دارویی به میزان 17581 تن به ارزش 74 میلیون دلار در سال 1387 حاکی از ناتوانی ایران در فروش گیاهان دارویی در بازار‌های جهانی است. به هر حال هرچند ایران در زمینه تولید گیاهان دارویی دارای مزیت نسبی است، اما تداوم روند فعلی مدیریت گیاهان دارویی از آینده‌ای نه‌چندان روشن در تولید، فرآوری و تجارت این محصولات حکایت میکند، بنابراین وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان مهمترین نهاد سیاستگذار در این زمینه به همراه سایر متولیان امر وظیفه دارند، ضمن اتخاذ سیاست‌های راهبردی در عرصه مدیریت گیاهان دارویی ایران به‌منظور کاربرد روش‌های علمی و صحیح در کاشت، داشت، برداشت و بهره‌برداری صنعتی و اقتصادی از این گیاهان به‌منظور توسعه کشت، افزایش تولید، صادرات و فرآوری این محصولات تمهیدات لازم را بیاندیشند و بستر مناسب را برای احیای این بخش فراهم آورند. لینک مطلب